CHUYỆN CHƯA NHIỀU NGƯỜI BIẾT VỀ TÌNH CẢM CỦA NHÂN VIÊN ĐỘI “CON NAI” (MỸ) VỚI BÁC HỒ

Bác Hồ và Biệt đội Con Nai.

Người Đất Thép

        “Bác Hồ muôn năm”, đó là phát ngôn của ông Shin nhân viên Đội “Con Nai” thuộc tổ chức OSS của Mỹ, năm 1945, ông được Bác Hồ đưa về làm việc với Việt Minh tại Việt Bắc và hai người trở nên thân tình với nhau.

          Để thấy tài năng ngoại giao của Hồ Chí Minh khéo tranh thủ người Mỹ trong phe Đồng Minh ủng hộ Việt Minh, chuẩn bị lực lượng cách mạng; cương quyết không nhận người Pháp như thế nào. Và do đâu một người Mỹ như ông Shin thốt ra câu “Bác Hồ muôn năm”!? Xin mời quý độc giả theo dõi diễn tiến của lịch sử dưới đây.

          QUAN HỆ VIỆT - MỸ

          Tháng 2/1945, Bác Hồ lên đường đi Côn Minh (Trung Quốc), Trung úy Sao (Shaw) được phép đi cùng Người để trở về Bộ Tổng tư lệnh không quân Mỹ ở đó. Tại Côn Minh, nhân danh Việt Nam - lực lượng đã giải thoát cho Trung úy Sao, Hồ Chí Minh tiếp xúc với ARAS. Phía Mỹ cảm ơn Người và gửi thuốc men, tiền bạc để tặng thưởng cho những người Việt Nam đã có công cứu Sao, nhưng Hồ Chí Minh chỉ nhận thuốc, không nhận tiền. Trong khi chờ đợi tiếp xúc với Tướng Sênôn (Chennault), Hồ Chí Minh tranh thủ thời gian đến Cơ quan thông tin chiến tranh Mỹ (AOWI) (American of War Information), đọc sách báo, thu thập thông tin cần thiết, đặc biệt là những tin chiến sự thế giới.

           Chiều 17/3, Hồ Chí Minh gặp Sáclơ Phen (Charles Fenn), trung úy Mỹ trong OSS. Hai người nói chuyện với nhau lần đầu. Ngày 20-3, Hồ Chí Minh gặp Sáclơ Phen lần thứ hai, hai bên thỏa thuận về phương thức hợp tác. Phía Sáclơ Phen nhận cung cấp các phương tiện thông tin liên lạc và huấn luyện cho người Việt Nam sử dụng. Phía Việt Nam đồng ý cung cấp địa bàn hoạt động cho người Mỹ.

          Ba ngày sau, Hồ Chí Minh tiếp Sáclơ Phen và Ph. Tam tại một cửa hiệu ở Côn Minh. Sau đó, Hồ Chí Minh gặp Tướng Sênôn, Tư lệnh không đoàn số 14 của Mỹ ở Hoa Nam, có Sáclơ Phen và Bécna (Bernar) cùng dự.

          Tướng Sênôn cảm ơn Việt Minh đã cứu thoát phi công Mỹ và hỏi Việt Minh có sẵn lòng cứu giúp những phi công Đồng Minh không? Hồ Chí Minh trả lời rằng bổn phận của những người chống phát xít là làm tất cả những việc gì có thể làm được để giúp đỡ Đồng Minh. Sau đó, Hồ Chí Minh đề nghị Tướng Sênôn: “Tôi muốn có một tấm ảnh của Ngài, kèm theo chữ ký”.

          Sênôn đã tặng Người một tấm ảnh của mình với dòng chữ: “Bạn chân thành của Claire L. Chennault”.

           Hồ Chí Minh được bố trí gặp A. Pátti tại một quán trà cách Tĩnh Tây 10 km. Cùng đi có Lê Tùng Sơn.

          Người đã nói cho A. Pátti biết về tình hình nạn đói ở Việt Nam, về quan điểm của Pháp, Trung Quốc, Anh với vấn đề Việt Nam và Việt Minh sẵn sàng hợp tác với người Mỹ khi nào người Mỹ thấy thích hợp. Người còn thông báo chuẩn bị cho một chính phủ Việt Nam dân chủ độc lập.

          Khi được hỏi về những nơi đóng quân của Bộ Chỉ huy Việt Minh và những chi tiết về tổ chức này, Người trả lời: “Việt Minh không phải là một đơn vị mà là một bộ phận của nhân dân Việt Nam, là những tổ chức của công nhân, nông dân hoạt động tại các địa phương và có thể liên lạc được từ Sài Gòn đến Cao Bằng”.

           Hồ Chí Minh lên đường về nước mang theo hai nhân viên OSS đều gốc Hoa là Frank Tan và Mac Shin.

          Hồ Chí Minh viết cho Sáclơ Phen lá thư đầu tiên. Trong thư, Người phàn nàn là OSS đã gửi tới những người bây giờ đã hợp tác với người Pháp thân Visi (Vichy), những người chống Việt Nam hơn là chống Nhật. Và Người đặt câu hỏi: Vậy chính sách của Mỹ thực sự là gì vậy? Cũng trong thư này, Người đề nghị gửi một số thanh niên sang để được huấn luyện sử dụng điện đài.

          Ngày 9/5, Hồ Chí Minh viết một lá thư gửi Sáclơ Phen và Bécna, toàn văn như sau:

          Ông Bécna và ông Phen thân mến!

          Tôi hết lòng cảm ơn các ông về sự giúp đỡ của các ông cho các bạn chúng tôi.

          Tôi mong muốn là các bạn của chúng tôi sẽ học được vô tuyến điện và những thứ cần thiết khác cho cuộc đấu tranh chung chống Nhật của chúng ta.

          Tôi hy vọng một ngày gần đây nhất sẽ hân hạnh được đón tiếp các ông tại căn cứ của chúng tôi. Nếu được như thế thì thật là tuyệt.

          Cho phép tôi gửi lời chào kính trọng tới Tướng Sênôn.

          Chân thành gửi tới các ông lời chúc mừng tốt đẹp nhất.

                  Thân mến

                   HỒ

          Giữa tháng 5, Hồ Chí Minh yêu cầu Trung úy Giôn (John), báo vụ của cơ quan OSS, điện về Côn Minh đề nghị thả dù cho Người một quyển Tuyên ngôn độc lập của Hoa Kỳ.

          Tuần lễ đầu tháng 6, Hồ Chí Minh điện cho Pátti, báo tin Người đã chuẩn bị sẵn sàng hơn 1.000 du kích được huấn luyện tốt, tập trung ở Chợ Chu, Định Hóa.

          Ngày 9/6, Hồ Chí Minh viết thư cho Sáclơ Phen. Toàn văn bức thư như sau:

          Ông Phen thân mến!

          Ông Tan và người giúp việc của ông ta vẫn mạnh khỏe. Chúng tôi đã trở nên bạn bè thân thiết như anh em một nhà. Tôi hy vọng ông sẽ đến thăm chúng tôi một ngày gần nhất.

          Ông làm ơn đưa bức thư này tới người bạn của tôi tên là Tống Minh Phương ở quán cà phê Đông Dương. Mười hoặc mười hai ngày sau đó họ sẽ trao cho ông một gói quà trong đó có lá cờ của Đồng Minh. Tôi rất cảm ơn ông nếu ông gửi những thứ đó cho tôi bằng cách nhanh nhất.

          Xin gửi ông và ông Bécna cùng các bạn những lời tốt đẹp nhất.

          Chúc ông sức khỏe và may mắn.

                Ngày 9-6-1945.

                    Thân mến

                       HỒ

          Giữa tháng 6, Hồ Chí Minh nhận được tin của ông Pátti cho biết có một toán người Mỹ do một sĩ quan cao cấp đứng đầu, sẽ được thả dù xuống Tuyên Quang và yêu cầu Việt Nam chuẩn bị.

          Bác trực tiếp đến xóm Lũng Cò (thuộc xã Minh Thanh, huyện Sơn Dương) khảo sát và tìm hiểu tình hình mọi mặt, chọn địa điểm làm sân bay để đón quân Đồng Minh.

          Ngày 30/6, qua vô tuyến điện, Hồ Chí Minh trả lời cho Pátti rằng Người đồng ý tiếp nhận toán người Mỹ và yêu cầu cho biết bao giờ thì người Mỹ có thể đến.

          Khoảng đầu tháng 7, Bác đến Lũng Cú ở trong nhà ông Ma Văn Yến chỉ đạo phục vụ chuyến bay của Đồng Minh (1).

          Theo bà Trần Minh Châu, một nữ cán bộ hoạt động ở Việt Bắc:

          “Trước ngày 15-7, tại Tân Trào, Bác Hồ giao nhiệm vụ cho chúng tôi chuẩn bị đón đoàn quân nhân Mỹ nhảy dù xuống. Đoàn gồm 6 người do Thiếu tá Tômát chỉ huy. Vào 4 giờ chiều 16/7, máy bay Mỹ xuất hiện, cuộc nhảy dù diễn ra trót lọt.

          Để chuẩn bị đón tiếp đoàn Mỹ, Bác Hồ bảo chúng tôi phải làm một bữa tiệc mừng bạn mới.

          Chúng tôi chụm lại bàn: Khó quá, ở giữa rừng này làm gì có thực phẩm, bát đĩa cũng không. Cũng chẳng ai biết nấu cơm Tây, lại còn tiệc Tây nữa.

          Đến đây chúng tôi lại nghĩ thương Bác quá. Qua hai lần lặn lội đi Côn Minh về, Bác bị sốt rét, người gầy yếu lắm, cũng chẳng có gì tẩm bổ cho Bác. Bác đã ra lệnh: Cán bộ, bộ đội Việt Minh đến đâu cũng không được lấy cái kim sợi chỉ của dân.

          Bác biết nỗi lo của chúng tôi. Bác bình tĩnh nói: Bí rồi phải không? Vậy hãy làm theo Bác dặn: Cho người sang Định Hóa nhờ Chủ tịch Chanh mua giúp cho con bê, đem về thui chín vàng, để cả con nằm trên chõng tre, hai bên làm dãy ghế ngồi cũng bằng tre nứa, sắp mỗi người một con dao (Mỹ sẵn có dao và nĩa), có đĩa muối đĩa gừng, có rượu mua của đồng bào nấu, uống bằng bát to, mọi người tự do thích ăn chỗ nào thì tự cắt lấy.

          Chúng tôi nhìn nhau ngần ngừ.

          Bác như đã hiểu, Người giải thích luôn: Không có gì ngại cả, kể cả Tây và ta, không phải ai cũng được ăn một bữa tiệc dân dã trong rừng. Cứ làm đi rồi xem họ có thích không?

          Quả là không sai, đoàn Mỹ rất hài lòng, mừng rỡ lắm. Chúng tôi lại thì thầm với nhau:

          - Ông Ké nhà mình thì việc lớn cũng rành, việc nhỏ cũng thạo, mọi việc đều chu đáo.

          Đoàn Mỹ sang Việt Nam chỉ mang theo lương khô. Bác lại bảo: Phải lo thực phẩm tươi sống cho họ. Mỹ bây giờ là Đồng Minh, là bạn của mình, phải chăm lo sức khỏe cho họ, không thể để họ sống kham khổ thiếu thốn như mình.

          Ủy ban khu giải phóng đóng ở Tân Trào, dân huyện Sơn Dương này nghèo lắm. Phải sang huyện Định Hóa bàn với Chủ tịch Chanh - Chủ tịch Chanh nhận lời ngay và gửi hai hội viên là Nguyễn Văn Sách và Ma Văn Bầu lo việc này.

          Từ đấy cứ cách hai, ba ngày có một đoàn người vừa gánh vừa khiêng những dậu thịt, rau, trứng, măng... phải leo qua đèo De luồn rừng trên 20 cây số sang Tân Trào. Họ vận động dân đi săn thú rừng. Họ bảo bạn Mỹ thích ăn thịt thú rừng. Có khi là cả một con dê, có lần cả một con nai còn nguyên cặp lộc nhung mềm. Không có tủ lạnh để dành thức ăn dự trữ, nhà bếp đã có sáng kiến cho thịt vào các ống bương to đậy kín thả xuống cái giếng đào sâu, chung quanh thành giếng xếp đá phẳng lì. Nước giếng này quanh năm lạnh giá, thịt như được ướp đá.

          Cả mấy tháng liền họ tiếp tế cho ta, trong khi ấy gia đình con cái họ chỉ ăn con cá con, con ốc bắt ở suối với lọ măng ngâm ớt.

          Đồng bào nói: Họ nuôi bạn Mỹ để Mỹ cùng bộ đội Cụ Hồ đánh Tây đánh Nhật, nước Việt Nam được độc lập tự do họ sẽ được ấm no.

          Trước khi về Hà Nội Bác lại dặn chúng tôi: Ta chẳng có tiền cũng không có gì kỷ niệm cho đồng bào. Có đống dù của Mỹ, các cô chịu khó tháo từng múi đem biếu đồng bào, tính theo đầu người mỗi người một mảnh. Họ có thể cắt may áo, may chăn.

          Đồng bào đã kéo về đông như đi hội để lĩnh vải dù. Họ phấn khởi lắm.     Nhân dân Việt Nam đã có tập quán nuôi quân, khi còn là du kích, dân quân tự vệ, dân không chỉ nuôi ăn mà còn may cả quần áo, lo giày dép, thuốc men. Không bao giờ dân đòi thanh toán, không đòi biên lai. Họ nói: Con cái góp cho cách mạng còn được thì tài sản của dân cũng là của cách mạng, của nhà nước” (2).        

          Ngày 17/7, Hồ Chí Minh có cuộc thảo luận với Thiếu tá Tômát và H. Pruyniê (H. Prunier) - sĩ quan OSS mới đến. Người khẳng định Mặt trận Việt Minh là tập hợp các đảng phái chính trị được tổ chức với mục đích duy nhất là đánh đổ tất cả các chính quyền nước ngoài và đấu tranh cho độc lập tự do hoàn toàn của Đông Dương. Người cũng nhấn mạnh sự bất bình của nhân dân Việt Nam với người Pháp. Vì vậy, không thể cho Trung úy Môngpho - một sĩ quan người Pháp cũng như những người Pháp khác vào hoạt động ở đây...

          Ngày 19/7, Hồ Chí Minh có cuộc thảo luận dài với Thiếu tá E. Tômát về khu vực hoạt động của Đội “Con Nai”. Theo Người, “Con Nai” nên tập trung hoạt động trên tuyến đường Thái Nguyên - Bắc Cạn - Cao Bằng (đường thuộc địa số 3), sau khi “thông đồng bén giọt” có thể di chuyển tiếp và hoạt động trên đường Lạng Sơn - Hà Nội.

          Người còn khẳng định Việt Nam có thể nhận một số hoạt động của SO (Đội công tác chiến lược “Con Nai”)...

Đại đội do Biệt đội Con Nai huấn luyện và vũ trang,

dưới cây đa Tân Trào tại lễ xuất quân tiến về giải phóng Hà Nội ngày 19/8/1945.

           Sau 20/7, Hồ Chí Minh gửi thư cho Thiếu tá E. Tômát. Nguyên văn bức thư như sau:

          “Gửi Thiếu tá E. Tômát,

          Ngài thân mến,

          Tôi gửi Ngài một chai rượu để uống cho ấm người. Tôi tin rằng Ngài sẽ thích thú.

          Nếu viết thư về Côn Minh hãy chuyển qua người chiến sĩ này.

          Kế hoạch của Ngài về sự đầu hàng của Nhật (tối hậu thư, tấn công...) thật tuyệt vời. Tôi tin rằng nó sẽ đem lại kết quả tốt.

          Sẽ rất tốt nếu Ngài chuyển kế hoạch đó bằng điện tín cho Đại úy Holland.

          Trong thời gian tôi đi vắng, nếu cần gì xin Ngài nói với ông Văn (Võ Nguyên Giáp).

                   Chào thân ái

                   CM. Hoo”

          Ngày 21/7, Hồ Chí Minh tiễn ông Ph.Tam trở lại Trung Quốc và nhờ Ph. Tam chuyển cho Sáclơ một bức thư. Toàn văn bức thư như sau:

          “Ông Phen thân mến!

          Tôi muốn viết cho ông thư dài để cảm ơn tình cảm của ông đối với tôi. Tiếc thay không thể viết dài được vì sức khỏe tôi hiện giờ chưa được tốt lắm (nhưng không đến nỗi nguy kịch, ông an tâm).

          Điều tôi muốn nói với ông thì ông Tam sẽ nói thay tôi. Nếu ông gặp các ông Bécna, Vinca Reit và Cácten (của cơ quan thông tấn) và những người bạn khác của chúng ta, nhờ ông chuyển tới họ lời chúc mừng tốt đẹp nhất của tôi.

          Ông Tam nói là ông sẽ đến đây. Chúng tôi luôn sẵn sàng nồng nhiệt đón ông.

          Hãy đến nhanh ông nhé.

          Tôi chúc ông mạnh khỏe và may mắn.

                   21-7-1945

                   CM HỔ”

          Từ 1 đến 6/8,  Hồ Chí Minh tuyển lựa 200 du kích để Đội “Con Nai” huấn luyện sử dụng súng carbin, M.A.S, tiểu liên Tômxơn, Bazoca, cối và lựu đạn.

          Qua điện đài của nhóm Tômát Bác Hồ biết tin Mỹ ném bom nguyên tử xuống Hirôsima. Người chỉ thị viết nhiều thư hỏa tốc, tung giao thông đặc biệt đi các hướng để thúc giục các đại biểu ở các địa phương về Tân Trào họp Hội nghị toàn quốc của Đảng.

          Ngày 13/8, có tin Nhật đầu hàng Đồng Minh, quân đội Nhật ở các nơi ngừng chiến đấu. 23 giờ, Ủy ban chỉ huy lâm thời khu giải phóng hạ lệnh khởi nghĩa. Hồ Chí Minh chỉ thị viết nhiều thư hỏa tốc, tung giao thông đặc biệt đi các địa phương mang chỉ thị. Mệnh lệnh khởi nghĩa.

          Khoảng 18/8, Hồ Chí Minh gửi thư cho Sáclơ Phen. Toàn văn như sau:

          “Trung úy Phen thân mến!

          Chiến tranh đã kết thúc. Đấy là điều tốt cho mọi người. Tôi cảm thấy áy náy khi những người bạn Mỹ phải rời chúng tôi quá nhanh. Việc ra đi của họ khỏi đất nước này có nghĩa là mối quan hệ giữa ông và chúng tôi sẽ khó khăn hơn.

          Chiến tranh đã kết thúc thắng lợi. Nhưng chúng tôi, những nước nhỏ và phụ thuộc, không có phần đóng góp hoặc đóng góp rất ít vào thắng lợi của tự do, của dân chủ. Nếu muốn đóng góp một phần xứng đáng chúng tôi phải tiếp tục chiến đấu. Tôi tin rằng ông và nhân dân Mỹ vĩ đại sẽ luôn luôn ủng hộ chúng tôi.

          Tôi cũng tin rằng sớm hay muộn chúng tôi cũng đạt được mục đích của mình, bởi vì mục đích đó là chính nghĩa. Và đất nước chúng tôi sẽ độc lập. Tôi trông chờ ngày hạnh phúc được gặp ông và những người bạn Mỹ của chúng ta ở Đông Dương hay trên đất Mỹ.

          Chúc ông may mắn và sức khỏe.

                   Tháng 8-1945

                      CM HỒ”

          Cùng ngày, Hồ Chí Minh gửi thư cho Ph. Tam. Toàn văn bức thư như sau:

          “Ông Tam thân mến!

          Chiến tranh đã kết thúc. Mọi thứ đều thay đổi. Nhưng tình bạn chúng ta vẫn thế, không bao giờ thay đổi.

          Nhưng ông biết đấy, chúng tôi không có phần đóng góp chiến thắng này. Để góp phần mình vào chiến công chung, chúng tôi còn phải chiến đấu gian khổ. Ông hãy tin rằng chúng tôi đã chiến đấu và sẽ chiến đấu cho đến khi chúng tôi đạt được cái mà chúng tôi muốn: Độc lập dân tộc.

          Tôi thấy áy náy vì những người bạn Mỹ đã rời chúng tôi quá nhanh và do đó mối quan hệ giữa ông và chúng tôi trở nên khó khăn hơn. Chúng tôi sẽ không bao giờ quên ông. Ông cũng đừng quên chúng tôi nhé! Ngày mai tươi sáng chúng ta sẽ gặp nhau, chúng ta trông chờ ngày đó!

          Thưa ông, người bạn được giao nhiệm vụ mua những vòng xuyến cho ông bị ốm và anh ta đã trao công việc đó cho người khác. Nhưng người này lại nhận công tác xa Hà Nội, cho nên anh ta đã trao công việc đó cho một người thứ ba. Người này không thực hiện đúng mà chỉ mua được một số cái mà ông muốn.

          Tất cả giá 440 piastres (đơn vị tiền Đông Dương thời thuộc Pháp).

          Tôi gửi lại ông những gì mà họ chuyển cho tôi và số tiền còn lại là 2.560 piastres.

          Chúc ông sức khỏe và may mắn. Và chúc ông sớm gặp người bạn đời tốt. Hãy tin ở tôi, tôi mãi mãi như xưa.

                   8-1945

                   CM Hồ”

          Ngày 26/8, buổi trưa tại nhà số 48 Hàng Ngang, Hồ Chí Minh mời cơm Pátti. Người nói chuyện với Pátti đến gần 16 giờ.

          Ngày 29/8, Hồ Chí Minh gửi một tấm danh thiếp trên đó viết mấy lời ngắn gọn, mời Pátti đến gặp trước 12 giờ.

          Vào lúc 10 giờ 30, Người tiếp A. Pátti tại số nhà 48, phố Hàng Ngang. Cùng tiếp có đồng chí Trường Chinh. Người nói với Pátti muốn trao đổi với ông ta về một số kế hoạch hoạt động của Chính phủ lâm thời trong những ngày sắp tới, trong đó có việc tổ chức ngày lễ Độc lập 2-9, giới thiệu các thành viên của Chính phủ và chương trình hoạt động của Chính phủ cho mọi người dân được biết. Người cho gọi người phiên dịch để phiên dịch cho Pátti nghe bản dự thảo Tuyên ngôn Độc lập. Pátti ngạc nhiên khi thấy Cụ Hồ đã đưa vào đó một số câu trong bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ nhưng đã đảo trật tự và thay thế một số từ, đem lại cho nó một ý nghĩa mới.

          Hồ Chí Minh mời Pátti dự lễ Độc lập 2/9, Pátti nhận lời nhưng cũng tỏ ý vì lý do tế nhị có thể sẽ không đến dự được.

          Ngày 30/8, Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời gửi bức công điện cho Tổng thống Mỹ Truman, nhờ Pátti chuyển giúp về Mỹ.

          Ngày 1/9, lúc 16 giờ 30, Hồ Chí Minh mời A. Pátti và Grélecki dự bữa cơm thân mật trước ngày lễ Độc lập của Việt Nam tại Bắc Bộ phủ. Cùng dự tiếp có Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Hoàng Minh Giám.

          Với một giọng thân mật, Hồ Chí Minh tỏ lòng biết ơn đối với những người bạn Mỹ về sự ủng hộ vật chất và tinh thần mà phong trào giải phóng dân tộc của Việt Nam đã nhận được trong mấy năm gần đây, đặc biệt là cảm ơn sự giúp đỡ của Cơ quan phục vụ chiến lược (OSS). Người cũng nhắc đến Tướng Chennault, Đại tá Helliwell, Glass, các Thiếu tá Thomas và Holland cùng những người khác trong toán công tác của họ. Người tỏ ý mong rằng tinh thần “hợp tác hữu ái” đó sẽ tiếp tục phát triển trong những năm tới...

Pátti nhận lời sẽ chuyển yêu cầu đó của Chính phủ Hồ Chí Minh về Mỹ. 

          CẢNH CŨ NGƯỜI XƯA

          Năm 1997, hai ông Mc Shin và Frank Tan quay về Hà Nội sau 52 năm xa cách, họ kể lại cảm tình đầu tiên là được Cụ Hồ chăm sóc chu đáo ân cần.

Ông Shin (ngồi xe lăn), bà Rose đi theo (với khung tập đi),

bên trái là ông Nguyễn Tiến Minh, người đẩy xe cho ông Shin là ông Nguyễn Bá Long.

          Frank Tan nói: “Khi đi theo Cụ Hồ, tôi mới ở độ tuổi đôi mươi, nên tôi vẫn coi con người đáng kính ấy là bác bề trên, tôi không dám gọi Người là Bác mà luôn luôn coi như một người ông. Trước kia là vậy, bây giờ cũng vẫn vậy”. Còn Mc Shin (năm 1997 đã 73 tuổi) được trở lại Tân Trào, đứng khóc nức nở trước lán Nà Lừa vì nhớ Bác Hồ. Ông kể lại: “Bác Hồ quý tôi lắm, coi tôi như con. Ngài nói, khi nào hết chiến tranh, nếu tôi muốn ở lại Việt Nam thì sẽ cấp cho một mảnh đất đẹp để cày cấy - vì ngài biết tôi vốn là người Trung Quốc quá nghèo khổ, không có mảnh đất cắm dùi, nên phải đi lính cho Mỹ - còn muốn lấy vợ đẹp, thì phải tự kiếm lấy. Đến lúc tôi được lệnh rời Việt Nam, ngài biết tôi còn mẹ già, ngài tặng tôi mấy lạng cao hổ cốt để đem về làm quà biếu mẹ”.

          Năm 1998, trong đoàn cựu binh Mỹ sang thăm Việt Nam, có cựu Thiếu tá A. K. Thomas. Ông nhắc lại bài hồi ức của ông viết trên báo The State Journal ngày 21/4/1968, kèm theo bức ảnh năm 1945 chụp chung với Chủ tịch Hồ Chí Minh có chữ ký đề tặng và lời chúc tốt đẹp của Người đứng đầu lực lượng cách mạng Việt Nam. Bài hồi ức ghi lại hình ảnh và bản chất con người lãnh tụ cách mạng đó. Ông nói: “Ngay từ buổi đầu, tôi đã có ấn tượng mạnh về Hồ Chủ tịch, Người có những hiểu biết rất sâu sắc về lịch sử nước Mỹ chúng tôi, đồng thời có một trí tuệ tuyệt vời đối với tình thế thế giới lúc đó”.

          Viết về thời điểm Hồ Chí Minh ở Côn Minh, nhà văn Mỹ Charles Fenn, năm ấy đã 90 tuổi, vẫn nhắc lại đầy lòng kính trọng những kỷ niệm đầu năm 1945 - khi ông làm môi giới để Cụ Hồ Chí Minh tiếp xúc với tướng Mỹ Chennault. Trong cuốn sách của mình, ông trân trọng giới thiệu bản tiểu sử hoàn chỉnh về Cụ Chủ tịch, con người mang tính huyền thoại của lịch sử Việt Nam. Charles Fenn ghi lại ấn tượng đầu tiên của mình đối với “Hồ Chí Minh là con người luôn đặt lý tưởng của mình cao hơn mọi ứng xử tầm thường, khi trao viên phi công trung úy Shaw cho người Mỹ ở Côn Minh, Hồ Chí Minh từ chối mọi sự thanh toán sòng phẳng bằng tiền kiểu Mỹ mà chỉ khẳng định cho phía Mỹ biết rằng Hồ Chí Minh và tổ chức cách mạng của mình đang theo đuổi mục tiêu cách mạng là giải phóng dân tộc như G. Washington đã làm và chống phát xít, như người Mỹ lúc đó đang làm” (3).     

          Khi Mỹ rút Đội “Con Nai” khỏi Việt Nam ông Shin từ giã Bác Hồ và sang Mỹ định cư chưa có dịp gặp lại nhau. Dù vậy ông luôn giữ những kỷ niệm yêu quý Bác Hồ suốt hơn 65 năm trời cho tới ngày Việt Nam và Mỹ bang giao mới gặp được những cán bộ của ta sang Mỹ làm việc. Sứ quán Việt Nam có nhiệm vụ trao huân chương do Nhà nước ta tặng ông. Do ông bị tai biến phải ngồi xe lăn, Sứ quán phải đến Thành phố Seattle thuộc Tiểu bang Washington nơi ông cư trú trao trực tiếp (Bang Washington ở Tây Bắc Thái Bình Dương USA, Seattle cách biên giới Canada - Hoa Kỳ khoảng 160 km về phía Nam, còn Thủ đô Washington DC có con sông Potomac nơi anh Morison tự thiêu phản đối chiến tranh Việt Nam).     

          Sống ở Seattle cả nửa thế kỷ, Mac Shin không muốn nói nhiều về sự cộng tác và tình bạn của ông với Cụ Hồ Chí Minh, nhà cách mạng, cha đẻ nền độc lập của Việt Nam mà phần lớn người Mỹ chỉ biết Cụ Hồ là nhà lãnh đạo của lực lượng Cộng sản trong cuộc chiến tranh Việt Nam.

          Ông Shin đã nhiều lần giải thích với bạn bè và gia đình ông rằng “nhiều người ở đây không thích Bác Hồ”. Nhưng nhiều người không biết rằng, mấy chục năm trước chiến tranh, trong thời Đệ nhị thế chiến, Cụ Hồ Chí Minh đã cộng tác với quân đội Mỹ chiến đấu chống quân Nhật. Ông Shin là một trong những quân nhân Mỹ còn sống đã cùng Cụ Hồ Chí Minh và đạo quân nhỏ bé đã lăn lộn trong rừng sâu để huấn luyện đội quân kháng chiến chống Nhật cho Đồng Minh.

          TRAO TẶNG HUÂN CHƯƠNG HỮU NGHỊ

          Năm 2008, một ngày thứ bảy ông Nguyễn Tiến Minh - Phó Đại sứ quán Việt Nam và một cán bộ của Sứ quán ta ở Washington là ông Nguyễn Bá Long gặp ông bà Shin và bạn bè của ông bà tại một căn nhà trong khu International District để dự buổi lễ đặc biệt. Họ trao cho ông Shin huân chương cao quý nhất gọi là “Huân chương Hòa bình Hữu nghị giữa các Quốc gia” của Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

          Phó Đại sứ Nguyễn Tiến Minh nói: “Ông Shin là một trong một vài người đã từng chứng kiến giờ phút vĩ đại của lịch sử. Ông đã có cái đặc ân được làm việc với vị lãnh đạo trứ danh của chúng ta”.

          Ông Shin năm này (2008) đã 84 tuổi, bán thân bất toại vì bị đứt mạch máu não (đột quỵ) gây nên. Ông cùng vợ là bà Rose đi theo trên cái walker (khung tập đi) còn ông Shin trên chiếc xe lăn do chính hai viên chức Tòa Đại sứ Việt Nam tại Thủ đô Washington DC đi theo. Đáp lời khách trao tặng huân chương cao quý này, ông Shin vừa nâng ly trà vừa nghẹn ngào nói: “Hoa Kỳ muôn năm. Việt Nam muôn năm. Bác Hồ muôn năm!                                     

                Ông Shin (ngồi xe lăn), bà Rose đi theo (với khung tập đi), bên trái là ông Nguyễn Tiến Minh, người đẩy xe cho ông Shin là ông Nguyễn Bá Long.

         Bác sĩ David Christie nói rằng ông Shin lúc nào cũng tràn đầy sức sống hồn nhiên. Bác sĩ làm việc chung với ông Shin từ khi ông Shin di cư đến Hoa Kỳ vào thập niên 1950 và trở thành chuyên viên kỹ thuật về quang tuyến.

          Ông Giebel nói, tổ chức OSS, tiền thân của cơ quan Tình báo Trung ương Hoa Kỳ, tuyển mộ ông Shin ở Trung Hoa để thành lập một liên minh về triết lý và chính trị giữa Hoa Kỳ và phong trào độc lập đang phát triển của Việt Nam. Ông nói, nhiều người trong tổ chức OSS thực sự mê thích Cụ Hồ Chí Minh.

          Vị giáo sư này nói: “Dù rằng Cụ Hồ thường bị coi như là hình tượng của Cộng sản một cách đơn giản. Chính xác hơn hãy nghĩ rằng Cụ Hồ một người quốc gia nhiệt thành do động lực chống lại ách thống trị của người Pháp và Cụ đã cảm hứng bởi những lời viết của ông Thomas Jefferson và cuộc chiến của người Hoa Kỳ giành lại chủ quyền độc lập từ trong tay người Anh".

          Giáo sư Giebel, một người chuyên về lịch sử Đông Nam Á tại Đại học Washington nói: Cụ Hồ là một người mà ông Shin biết và yêu mến với một tinh thần huynh đệ. Nhà viết sử này của Đại học Washington đã biết ông Shin từ hơn 10 năm qua, và năm 2001, ông đã cùng ông Shin đến thăm mấy người bạn cũ còn sống ở Việt Nam. Ông Cristoph Giebel nói: “Lý do duy nhất khiến cho vai trò của ông Shin đã trở thành một sự kiện lịch sử là vì điều đã xảy ra sau đó”. Ông Giebel nói tiếp: Ngày nay ít người nhận thức được “sự kiện lịch sử” này.     

          Sau khi Đệ nhị Thế chiến chấm dứt, Cụ Hồ đọc Bản Tuyên ngôn Độc lập cho Việt Nam trước nhân dân Hà Nội với những lời trích dẫn từ trong tài liệu Tuyên ngôn Độc lập của Hoa Kỳ vào 1776. Nhưng dù là có sự tin cậy và mối quan hệ chặt chẽ được xây dựng trên sự liên hệ OSS và thành phần Việt Minh để chiến đấu chống lại quân chiếm đóng Nhật Bản, các cường quốc Đồng Minh sau đó không còn ủng hộ nền độc lập của Việt Nam nữa.

Nước Pháp được tái lập quyền thống trị trên toàn lãnh thổ Việt Nam. Cụ Hồ và quân đội của Cụ cảm thấy các cường quốc Tây phương bỏ rơi. Nếu những biến cố đã xảy ra một cách khác, nếu ông Shin đã một lần gọi Cụ Hồ là “Grandpapapa” mà không cảm thấy bị phản bội, một số chuyên viên về sử học tin rằng sau đó thảm trạng chiến tranh giữa một quốc gia nhỏ bé ở Đông Nam Á và siêu cường Hoa Kỳ đã chẳng bao giờ xảy ra.

          Giáo sư Giebel lại nói, nói một cách vắn tắt, ông Shin là một hiệu thính viên hàng đầu của Cụ Hồ và hai người đã trở nên đôi bạn thân thiết. Ông Shin và những đồng đội của ông trong toán OSS đã băng rừng, ẩn nấp trong hang núi, liều thân chiến đấu với niềm tin rằng họ đang giữ một vai trò quan trọng kết tụ tình thân hữu lâu dài giữa Hoa Kỳ và Việt Nam.

Sau hơn 50 năm, một vài khía cạnh của mối quan hệ thân hữu này đã bị tan vỡ tai hại lại được phục hồi vào ngày thứ bảy vừa qua trong một nhà hàng tại góc đường 5 và đường Jackson ở Seattle (4).

                                                                

         CHÚ THÍCH

          1. Từ sách Hồ Chí Minh biên niên tiểu sử, tập 2.

          2. Theo “Kỷ niệm thời hợp tác với Mỹ ở Tân Trào” của Trần Minh Châu, Tạp chí Xưa&Nay số 145, tháng 8/2003.

          3. Trích bài Theo dấu tích nhà báo Hồ Quang của Mai Thanh Hải, Tạp chí Xưa& Nay số 115 (163), tháng 5/2002, tr. 32-33.

          4. Theo bản dịch nhan đề “Nhân vật từ Thế chiến thứ II được vinh danh - Một người bạn thân thiết của Cụ Hồ Chí Minh” của ông Nguyễn Mạnh Quang (Nguồn: The Seattle Post Intelligencer, ngày 10/5/2008 của Tom Paulson- P-I Reporter). 

Người Đất thép

=====