Trước khi tiếp tục đọc bài mới, kính mời mọi người coi lại một vài bài liên quan:
Luật pháp quốc tế cấm sử dụng vũ lực trừ trường hợp tự vệ – nhưng tự vệ bao gồm những gì?
Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã tham gia cùng Israel trong những gì nước này tuyên bố là nỗ lực phá hủy chương trình hạt nhân của Iran, dựa trên niềm tin rằng Iran "rất gần" với việc phát triển vũ khí hạt nhân.
Israel lập luận rằng họ đã thực hiện các cuộc tấn công vào các cơ sở quân sự và hạt nhân của Iran trong tuần qua để phòng ngừa cho một cuộc tấn công hạt nhân của Iran. Nhưng liệu đây có phải là một lời biện minh hợp lệ không?
Hiến chương Liên hợp quốc, văn kiện lập quốc về quyền của các quốc gia kể từ Thế chiến II, coi chiến tranh xâm lược là bất hợp pháp, chỉ cho phép hành động quân sự khi tự vệ.
Chỉ có Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc mới có thẩm quyền quyết định xem hành động quân sự có chính đáng hay không, một khi các quốc gia đã cố gắng nhưng không giải quyết được bất đồng một cách hòa bình (tương tự như Việt Nam đã cố gắng tìm biện pháp giải quyết bất đồng với bọn Polpot trong những năm 1976 đến 1979 nhưng bất thành).
Xem thêm:
1. Biên giới Tây - Nam: Cuộc chiến bắt buộc
2. Chiến dịch quân sự Đặc biệt của Nga trên đất Ukraina cũng là Cuộc chiến bắt buộc
Tuy nhiên, nếu một quốc gia bị tấn công trong khi Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đang thảo luận, quốc gia đó vẫn có "quyền tự vệ cá nhân hoặc tập thể vốn có".
Do đó, câu hỏi về tính hợp pháp của các cuộc không kích của Israel vào Iran xoay quanh việc liệu Israel - và bất kỳ đồng minh nào hỗ trợ nước này - có thể biện minh cho các cuộc tấn công vào Iran là hành động tự vệ "phòng ngừa" hay không.
Các cuộc tấn công của Israel vào các cơ sở hạt nhân của Iran có được coi là hành động tự vệ không?
Nhiều chuyên gia cho rằng không phải vậy.
Marko Milanovic, giáo sư luật quốc tế công tại Đại học Reading, người từng làm việc tại Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC), đã viết trong Tạp chí Luật quốc tế Châu Âu, nơi ông biên tập: "Đây không phải là tình huống mà Israel được cho là đang phản ứng lại một cuộc tấn công của Iran đang xảy ra hiện nay, dù là trực tiếp hay thông qua các lực lượng ủy nhiệm như Houthis".
Milanovic lập luận rằng Israel không thể viện dẫn lý do là một cuộc tấn công sắp xảy ra.
Milanovic viết: "Có rất ít bằng chứng cho thấy Iran chắc chắn sẽ tấn công Israel bằng vũ khí hạt nhân một khi nước này phát triển được khả năng này".
“Và thậm chí nếu có ý định như vậy được đưa ra – một lần nữa, Israel sẽ phải cung cấp thêm bằng chứng về ý định đó – tôi không thấy làm sao có thể lập luận một cách hợp lý rằng sử dụng vũ lực ngày nay là lựa chọn duy nhất khả thi.”
Ông kết luận: “Ngay cả khi hiểu theo nghĩa rộng nhất [có thể hiểu được về mặt pháp lý] về quyền tự vệ trước được coi là đúng thì việc Israel sử dụng vũ lực chống lại Iran vẫn là bất hợp pháp”.
Theo Sky News, cố vấn pháp lý trưởng của Vương quốc Anh, Richard Hermer, đã khuyên Thủ tướng Keir Starmer không nên tham gia vào bất kỳ cuộc tấn công nào vào Iran, "trừ khi nhân viên của chúng tôi bị nhắm mục tiêu".
Maria Gavouneli, giáo sư luật quốc tế tại Đại học Athens, đồng ý rằng: "Khả năng hành động tự vệ khi có nguy cơ xảy ra một cuộc tấn công là bất hợp pháp theo luật pháp quốc tế và chúng ta đều rất, rất rõ ràng về điều đó".
Bà cho biết vũ khí hạt nhân đã được thảo luận trong giới luật pháp quốc tế như một trường hợp đặc biệt.
Gavouneli nói với Al Jazeera rằng: "Có thể có cơ hội tự vệ trước, nói cách khác, một ngoại lệ đối với quy tắc, khi chúng ta có bằng chứng rõ ràng rằng một vũ khí hạt nhân đang được chế tạo".
Israel có thể cố gắng đưa ra lập luận rằng "sự tồn tại liên tục của họ đang bị đe dọa và họ phải hành động", bà nói. Để đưa ra lập luận này, Israel sẽ cần "bảo đảm, một số loại bằng chứng do Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế", cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc, đưa ra.
IAEA có cung cấp bằng chứng chứng minh Iran đang chế tạo bom không?
IAEA đã nói rằng họ không thể xác minh được những gì Iran đang làm. Nhưng họ không đưa ra kết luận rõ ràng rằng Iran có thể đang chế tạo bom.
Iran đã ngừng hợp tác với IAEA vào tháng 2 năm 2021 sau khi Trump hủy bỏ một thỏa thuận quan trọng trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình buộc Iran phải làm như vậy.
Thỏa thuận đó – Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung (JCPOA) – đã được người tiền nhiệm của Trump, Barack Obama, đàm phán vào năm 2015.
Vào ngày 9 tháng 6, Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi cho biết việc Iran không tuân thủ các nghĩa vụ báo cáo đã “làm giảm đáng kể khả năng xác minh liệu chương trình hạt nhân của Iran có hoàn toàn vì mục đích hòa bình hay không” của cơ quan này.
Ông cho biết Iran đã "nhiều lần không trả lời hoặc không đưa ra câu trả lời đáng tin cậy về mặt kỹ thuật cho các câu hỏi của cơ quan" liên quan đến sự hiện diện của các hạt uranium nhân tạo tại ba địa điểm - Varamin, Marivan và Turquzabad - và đã "tìm cách khử trùng các địa điểm này".
Grossi cũng mô tả "việc Iran tích lũy nhanh chóng urani làm giàu ở mức độ cao" là "mối quan ngại nghiêm trọng".
Ông đang nhắc đến các cơ sở làm giàu uranium tinh khiết 60 phần trăm tại Fordow và Natanz, và việc IAEA phát hiện ra các hạt uranium tinh khiết 83,7 phần trăm tại Fordow vào năm 2023. Uranium cấp vũ khí có độ tinh khiết ít nhất là 90 phần trăm. Theo JCPOA, Iran sẽ có uranium có độ tinh khiết không quá 5 phần trăm.
Vào ngày 12 tháng 6, ngay trước khi Israel phát động cuộc tấn công vào các cơ sở quân sự và hạt nhân của Iran, IAEA đã thông qua một nghị quyết tuyên bố rằng Tehran không tuân thủ cam kết về các biện pháp bảo vệ hạt nhân quốc tế.
Tuy nhiên, tuần này, Grossi nhấn mạnh rằng IAEA không tìm thấy bằng chứng nào về việc sản xuất vũ khí hạt nhân của Iran. "Chúng tôi không có bất kỳ bằng chứng nào về nỗ lực có hệ thống để chuyển sang vũ khí hạt nhân", ông nói.
Iran đã phản hồi rằng họ là bên ký kết Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), theo đó họ đồng ý không phát triển hoặc sở hữu vũ khí hạt nhân, và việc phát hiện ra các hạt làm giàu cao tại các địa điểm của họ có thể là kết quả của hành vi phá hoại hoặc ác ý.
Hôm thứ Hai, Bộ Ngoại giao Iran thông báo rằng các nhà lập pháp đang chuẩn bị một dự luật để rút Tehran khỏi NPT sau các cuộc tấn công của Israel.
Liệu 'tự vệ trước' có từng được dùng để biện minh cho các cuộc tấn công trước đây không?
Năm 1981, Israel đã tấn công và phá hủy lò phản ứng hạt nhân Osirak đang được xây dựng dang dở của Iraq do các công ty thương mại của Pháp thực hiện, với lý do tự vệ trước.
Nhưng Nghị quyết 487 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (PDF) đã lên án mạnh mẽ cuộc tấn công này là vi phạm Hiến chương Liên hợp quốc và “quyền bất khả xâm phạm và có chủ quyền của Iraq và tất cả các quốc gia khác, đặc biệt là các nước đang phát triển, trong việc thiết lập các chương trình phát triển công nghệ và hạt nhân để phát triển nền kinh tế và công nghiệp của họ vì mục đích hòa bình”.
Nó cũng lưu ý rằng Israel không phải là bên ký kết NPT. Israel hiện được cho là sở hữu 90 - 150 quả bom hạt nhân.
Tổng thống George W Bush khi đó cũng viện dẫn lập luận về hành động tự vệ phủ đầu khi biện minh cho cuộc chiến tranh của Hoa Kỳ chống lại Iraq năm 2003. Ông cho rằng một ngày nào đó Iraq có thể "hợp tác với bọn khủng bố" để đưa vũ khí hủy diệt hàng loạt vào đất Mỹ, mặc dù các thanh tra vũ khí của Liên Hợp Quốc cho biết không có bằng chứng cụ thể nào cho thấy Iraq đang phát triển một loại vũ khí như vậy.
UNSC từ chối ủng hộ cuộc chiến của Bush, nhưng ông vẫn tiếp tục với một "liên minh tự nguyện". Khi đã kiểm soát được Iraq, quân đội nước ngoài không phát hiện ra vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Năm 2018, Israel tiết lộ rằng họ đã ném bom một lò phản ứng của Syria 11 năm trước, rõ ràng là chỉ ngay trước khi nó đi vào hoạt động, tin rằng đó là một phần trong kế hoạch của chính quyền Bashar al-Assad khi đó nhằm sở hữu vũ khí hạt nhân. Theo Chiến dịch Ngoài Hộp, họ đã phá hủy lò phản ứng plutonium do Triều Tiên xây dựng ở Deir Az Zor vào tháng 9 năm 2007.
Một lần nữa, lý do biện minh của Israel là họ đang dự đoán một cuộc tấn công hạt nhân vào Syria.
Liệu các cuộc tấn công vào cá nhân có thể được biện minh theo luật pháp quốc tế không?
Israel đã giết chết một số nhà vật lý hàng đầu của Iran đang làm việc cho chương trình hạt nhân của Iran vào ngày 13 tháng 6. Nước này bị nghi ngờ có liên quan đến một số vụ ám sát các nhà vật lý và kỹ sư Iran kể từ năm 2010.
Milanovic cho biết các nhà khoa học đã nhập ngũ vào lực lượng vũ trang của Iran có thể được coi là chiến binh và là mục tiêu. Tuy nhiên, ông cho biết, "các nhà khoa học là thường dân - và rất có thể là - không thể hợp pháp trở thành đối tượng của một cuộc tấn công. Chỉ làm việc trên một chương trình vũ khí với tư cách là một nhà nghiên cứu không có nghĩa là tham gia trực tiếp vào các cuộc chiến có thể tước quyền miễn trừ của thường dân khỏi một cuộc tấn công".
Thế còn các cuộc tấn công vào bệnh viện hoặc các tổ chức truyền thông thì sao?
Cả hai nước đều bị chỉ trích vì thực hiện các cuộc tấn công vào bệnh viện của nhau. Khoảng 70 người đã bị thương khi tên lửa Iran tấn công Trung tâm Y tế Soroka ở Beersheba, miền nam Israel vào thứ năm.
Israel cáo buộc Iran phạm "tội ác chiến tranh" , nhưng Iran cho biết bệnh viện này gần một địa điểm quân sự, đó mới là mục tiêu thực sự. Bộ trưởng Ngoại giao Abbas Araghchi tuyên bố cuộc tấn công bằng tên lửa đã đánh trúng một trung tâm tình báo và quân sự của Israel nằm gần bệnh viện Soroka, chỉ gây ra "thiệt hại bề ngoài cho một phần nhỏ" của cơ sở y tế.
Trong khi đó, chính Israel đã làm hư hại hoặc phá hủy phần lớn các bệnh viện và trung tâm y tế ở Dải Gaza kể từ khi cuộc chiến trên lãnh thổ Palestine bắt đầu vào ngày 7 tháng 10 năm 2023. Trong nhiều trường hợp, Israel lập luận rằng Hamas đã sử dụng những địa điểm đó làm vỏ bọc cho các hoạt động của mình.
Nhưng theo luật pháp quốc tế, việc tấn công vào bệnh viện và cơ sở y tế là không được phép.
Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế, khi đề cập đến luật nhân đạo quốc tế, tuyên bố: “Theo IHL, bệnh viện và các cơ sở y tế khác – dù là dân sự hay quân sự – được hưởng sự bảo vệ cụ thể vượt xa sự bảo vệ chung dành cho các đối tượng dân sự khác. Sự bảo vệ nâng cao này đảm bảo rằng chúng vẫn hoạt động khi cần thiết nhất. Những sự bảo vệ này đã được đưa ra theo Công ước Geneva về Bảo vệ Nạn nhân Chiến tranh năm 1949.”
Israel cũng tấn công đài truyền hình nhà nước Iran IRIB, làm gián đoạn chương trình phát sóng trực tiếp vào thứ Hai. Người dẫn chương trình truyền hình Sahar Emami lên án "hành vi xâm lược chống lại quê hương Iran" và "sự thật" khi một vụ nổ xảy ra và khói cùng mảnh vỡ phủ kín màn hình. Đoạn phim sau đó cho thấy cô chạy trốn khỏi trường quay khi một giọng nói vang lên, "Thượng đế vĩ đại nhất".
Israel cũng đã nhắm mục tiêu và giết chết hơn 200 nhà báo và nhân viên truyền thông ở Gaza kể từ tháng 10 năm 2023. Năm 2021, một tòa nhà đặt văn phòng của Al Jazeera và hãng thông tấn The Associated Press ở Gaza đã bị phá hủy trong một cuộc không kích của Israel.
Trần Thị Thuận - Cộng tác viên Google.tienlang
Theo: Al Jazeera
Kính mời xem các bài liên quan:
Không hổ danh Google.tienlang - Trang web của các Nữ sinh viên Luật.
Trả lờiXóaỦng hộ hay phản đối Trump thì phải có căn cứ pháp lý.
Không như Người phát ngôn BNG Việt Nam mới trả lời báo chí mà báo Nhân dân mới đăng hôm nay, 23/6. Cô Phạm Thu Hằng cũng chỉ biết nói vài câu chung chung, rằng kêu gọi trở lại đàm phán hoà bình! Không có câu nào "phản đối" Trump!
Sau cuộc tấn công, Trump cũng đang nói: Iran chỉ có con đuòng quay lại đàm phán hoà bình. Nếu không sẽ bị huỷ diệt!
Bác Huỳnh Văn Phước nói đúng!
Trả lờiXóaCả Nhân loại tiến bộ đều Phản đối cuộc tấn công của Trump. Ngay một quốc giả nhỏ bé mà lại ở gần Mỹ như Cuba cũng đã "Phản đối".
Mấy anh tay sai Mỹ như Anh, Đức, Pháp... đang ủng hộ cuộc tấn công của Trump và nói thêm: Kêu gọi IRAN trở lại đàm phán! Phát biểu của cô Phạm Thu Hằng chẳng khác gì so với Mấy anh tay sai Mỹ như Anh, Đức, Pháp...